Het is helaas eerder regel dan uitzondering dat je als paardeneigenaar een keer te maken krijgt met kreupelheid. Staat je paard op 3 benen dan is het natuurlijk duidelijk, maar het zijn vaak de nauwelijks zichtbare veranderingen in het bewegen die (te) laat worden opgemerkt. Toch heeft een paard vaak al subtiele lichaamssignalen gegeven en kun je jezelf trainen deze signalen op te vangen zodat je op tijd aan de bel kan trekken bij de dierenarts.
Nu is het niet de bedoeling om op de stoel van de dierenarts te gaan zitten, want die hebben niet voor niets lang gestudeerd. Maar je kunt wel zelf leren om bepaalde veranderingen eerder op te merken. Het trainen van de volgende zintuigen kan je daarbij helpen:
Zien
Eerst even wat theorie: een paard is kreupel wanneer het één of meer benen niet normaal voortbeweegt en daardoor een onregelmatige gang vertoont of helemaal niet meer kan bewegen. Bij een kreupel paard zijn de draag- of zwaaifasen ongelijk en valt het tijdens het bewegen op het gezonde been. Er kan onderscheid worden gemaakt tussen een bewegings- en belastingskreupelheid.
Bij bewegingskreupelheid zit het probleem in het naar voren en/of naar achter bewegen van het been en bevindt de oorzaak zich vaak hoger in het been zoals de knie, elleboog of schouder. Het is meestal beter zichtbaar op een zachte bodem dan op een harde bodem. Op een volte neemt het kreupelen toe als het pijnlijke been zich aan de buitenkant begeeft, omdat het dan een grotere beweging moet maken en dus meer pijn zal doen.
Bij belastingskreupelheid zit het probleem juist in het belasten van het been en bevindt de oorzaak zich vaak onder in het been zoals de voet of kogel. Het is beter zichtbaar op een harde bodem vanwege de hardere impact. Op een volte neemt het kreupelen toe als het pijnlijke been zich aan de binnenkant begeeft, omdat het dan meer belast wordt en dus meer pijn zal doen.
Het vaststellen van kreupelheid met het blote oog vergt ervaring en kennis. Een tip die ik ooit gekregen heb, is om je paard regelmatig te filmen tijdens het bewegen aan de longeerlijn of op een rechte lijn en dit thuis rustig te bekijken. Want dan kan je het beeld even pauzeren en je oog beter trainen. Je kunt op de volgende punten letten:
- Knikt je paard met zijn hoofd? Als een paard kreupel is dan valt hij met zijn hoofd en hals naar beneden wanneer hij het gezonde voorbeen belast. Dit kan overigens heel subtiel gebeuren;
- Plaats in gedachten driehoeken tussen zowel de voor- als achterbenen. Zijn de driehoeken even groot of is er sprake van asymmetrie?
- Wanneer een paard achter kreupel is, kun je dat het beste zien op een rechte lijn. Let dan op de heupknobbels. Het paard zal het zere been minder goed onder de massa willen zetten.
Horen
Het gehoor is een krachtig hulpmiddel om vast te stellen of je paard wel of niet kreupel is. Als ik mijn paard uit de stal haal dan luister ik naar zijn stap zonder te kijken. Welk been wordt harder/steviger neergezet op de grond? Zit er een bepaald ritme in zijn stap? Door dagelijks te luisteren, herken je de stap van je paard en eventuele veranderingen dus ook.
Voelen
Peesblessures kunnen leiden tot kreupelheid. Een paard heeft onder de voorknie en het spronggewricht geen spieren. Een belangrijke pees in het onderbeen is de tussenpees. De functie is het ondersteunen en stabiliseren van de kogel. Leg je duim en wijsvinger net onder de knie of het spronggewricht om het been en glijd eerst voorlangs de tussenpees naar beneden en vervolgens achterlangs. Voel je een onderhuidse zwelling? Is het warm? Heeft je paard gallen?
Het is raadzaam om elke dag even de hoeven van je paard te voelen. Dit doe je door je beide handen om een hoef te leggen. Is de hoef warm of juist koud? Een warme hoef kan duiden op hoefbevangenheid, maar ook op bijvoorbeeld een hoefzweer.
De kracht van de digitale pols is ook een bruikbare indicatie wat betreft de gezondheid van de hoef. Je kunt de digitale pols op 2 plekken voelen, namelijk in de kootholte en boven de kogel tussen de tussenpees en de pezen aan de achterkant. Gebruik hiervoor je wijs- en middelvinger en niet je duim, want dan loop je risico dat je je eigen pols voelt. Je voelt op beide plekken een ader lopen en die druk je heel voorzichtig een beetje in. Normaal gesproken is de pols bij een gezonde hoef nauwelijks voelbaar. Voel je wel meer pulsatie dan kan dat duiden op een probleem. Door de pols regelmatig te controleren, weet je ook wat normaal is voor jouw paard.
Het filmen van je paard en het bekijken kost natuurlijk meer tijd. Maar de overige controles zijn makkelijk in te passen in je dagelijkse routine. Door hiermee consequent bezig te zijn, kun je bepaalde veranderingen eerder opmerken en daardoor op tijd aan de bel trekken. Vertrouw altijd op je gezonde verstand en schakel een dierenarts in wanneer je iets niet vertrouwt!
Bronnen:
www.paardenarts.nl
Tekening kreupel paard: https://equimed.com/
Foto tussenpees: Higgins, G. (2013). Anatomie van het sportpaard, p.59
